ICA

ACHTUNG!!! ακολουθεί μεγάλο επεισόδιο.

Στο προηγούμενο “επεισόδιο” είχε αναφερθεί ο συνωστισμός στον χώρο τον παλιό εκείνο το καιρό στη Γερμανία, που σύντομα οδήγησε σε συγχωνεύσεις εταιριών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση της ICA (Internationale Camera A.-G.) στη Δρέσδη.

Οι διαπραγματεύσεις για την δημιουργία της είχαν αρχίσει ήδη κατά την περίοδο της μεγάλης διεθνούς οικονομικής του 1907, από τους τρεις μεγάλους Huttig, Wunsche και Ernemann, ώσπου στις 7 Οκτωβρίου 1909 οι παρακάτω σχημάτισαν τη νέα εταιρία:

• Hüttig AG (Δρέσδη)
• Dr. Krügener AG (Φρανκφούρτη)
• Wünsche AG (Reick, περιοχή Δρέσδης)
• Carl Zeiss Palmos AG (Ιένα, Jena)

Ενώ το 1912 προσχώρησε και η G. Zulauf & Co. (1895) από τη Ζυρίχη.

Η Hüttig ήταν μία από τις παλαιότερες εταιρίες του τομέα με έτος ίδρυσης το 1862, και το πεντάκτινο αστέρι που αποτελούσε το σήμα της αργότερα υιοθέτησε και η ICA, το οποίο άλλαξε τα πολύ τελευταία χρόνια πριν τη συγχώνευσή της στη Zeiss Ikon to 1926.

Ο κύριος Hüttig, ξεκίνησε από το Βερολίνο ως ξυλουργός ακριβείας αντιγράφοντας γαλλικές και αγγλικές φωτογραφικές δαγεροτυπίας, αλλά κατασκευάζοντας και μηχανές δικής του σχεδίασης μεταξύ των οποίων και μια από τις πρώτες SLR. Το 1897 στη Δρέσδη πλέον, το εργοστάσιο του απασχολούσε 800 εργαζόμενους και ήταν το μεγαλύτερο της εποχής στη Ευρώπη.

O Dr. Krügener, που ξεκίνησε ως χημικός στην Agfa, σύντομα οδηγήθηκε από προσωπικό ενδιαφέρον για τη φωτογραφία σε δικές του σχεδιάσεις.

Το 1885 κατασκεύασε μια πολύ επιτυχημένη μίνι φωτογραφική σε σχήμα βιβλίου ικανότητας 24 “στάσεων” σε μικρές γυάλινες πλάκες, η οποία και άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία της δικής του εταιρίας το 1888. To εργοστάσιο του Dr Krugener στη Φρανκφούρτη διέθετε και τμήμα κατασκευής οπτικών, αλλά δυστυχώς μετά την συγχώνευση οι εκεί εγκαταστάσεις έκλεισαν οριστικά.

Για την ιστορία η κόρη του Ruth, παντρεύτηκε τον Hugo Schrader, ιδρυτή αργότερα της “Plaubel”.

Ο Emil Wünsche -έμπορος το επάγγελμα-, είδε την μεγάλη ανάπτυξη του τομέα ως πολύ καλή ευκαιρία, και το 1887 άνοιξε κατάστημα φωτογραφικών στη Δρέσδη. Αρχικά εμπορεύονταν και φωτογραφικές του Hüttig μεταξύ άλλων, αλλά βλέποντας την επιτυχία του προαναφερθέντος, καθώς και του Ernemann αποφάσισε να ανοίξει και αυτός το δικό του εργοστάσιο κατασκευής το 1896.

Πάντως ο κύριος Emil, φαίνεται πως αν και έμπορος από κούνια, είχε μεγαλύτερο όραμα και πολύ προοδευτικές ιδέες για την εποχή. Το εργοστάσιό του είχε εξοπλισμό της τελευταίας λέξης της τεχνολογίας και επίσης εστιατόριο, ιατρείο κτλ, πράγματα καθόλου συνηθισμένα στο τέλος του 19ου αιώνα.

Έτσι μόλις το 1902, είχε καταφέρει να είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρία στη Δρέσδη, αλλά ο κύριος Emil ξαφνικά αυτοκτόνησε και τα ηνία ανέλαβε ο συνέταιρός του.

Τον καιρό που ακολούθησε ο ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων Hüttig, Wünsche και Ernemann ήταν πολύ σκληρός, και η οικονομικοπολιτική κατάσταση δύσκολη, με αποτέλεσμα η εταιρία να προσχωρήσει στο σχήμα της ICA.

Η μικρή "Aktiengesellschaft Camerawerk Palmos" δημιουργήθηκε το 1900 στο Γκέρλιτζ, ενώ σύντομα –το 1902- απορροφήθηκε από την Carl Zeiss ως θυγατρική. Το 1909 με την προσχώρησή της στην ICA, η Carl Zeiss απέκτησε μετοχές και λόγο στη μεγαλύτερη εταιρία φωτογραφικών της εποχής στην Ευρώπη.

Για την ελβετική G. Zulauf & Co. δε βρήκα και πολλά. Να πάντως μία από τις κατασκευές της εκτός μικροσκοπίων κτλ:

Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, στις διαπραγματεύσεις για την δημιουργία της ΙCA είχε λάβει μέρος από τα πρώτα στάδια και ο κύριος Ernemann,. Οι άλλοι όμως δεν τον έπαιζαν όπως ήθελε, παραχωρώντας του ρόλο χωρίς μεγάλη επιρροή στο συμβούλιο της νέας εταιρίας. Έτσι τους έριξε ένα φάσκελο συνεχίζοντας μόνος απέναντί τους.

Τα κατάφερε πάντως πολύ καλά, συνεχώς εξελισσόμενος τόσο τεχνικά όσο και οικονομικά, παρά τους δύσκολους καιρούς και τον σκληρό συνασπισμένο ανταγωνισμό.

Ο πρώην διευθυντής της Hüttig, Guido Mengel, ανέλαβε τα ηνία της νέας εταιρίας και δυστυχώς όπως ήταν αναμενόμενο χάθηκαν πάρα πολλές θέσεις εργασίας καθώς έπρεπε να εξορθολογήσει τη παραγωγή.

Κάθε πρώην αυτόνομη εταιρία έφερε τις δικές της γραμμές παραγωγής και μοντέλα, αρκετά από τα οποία συνέχισαν και κάτω από το νέο όνομα. Επίσης πολλά νέα μοντέλα σχεδιάστηκαν όπως η μικρή Icarette της παρουσίασης.

Από τεράστιες επαγγελματικές φωτογραφικές στούντιο, μέχρι και τσέπης για τον ερασιτέχνη ή τον φαντάρο του πρώτου πολέμου (του οποίου την τσέπη και το περιεχόμενο αυτής γλυκοκοιτούσαν όλες οι εταιρίες του κόσμου), και κάθε είδους εξοπλισμός ήταν διαθέσιμος.

Η εταιρία επίσης μπήκε και στον χώρο του κινηματογράφου ειδικά όταν γενικός διευθυντής ανέλαβε το 1917 ο Emanuel Goldberg* μετά τον Mengel, αλλά o Ernemann έπαιρνε την «εκδίκησή» του και δεν τους άφηνε να πάρουν κεφάλι στη συγκεκριμένη αγορά.

Goldberg 1920

*O Goldberg, ρώσος εβραϊκής καταγωγής, είχε φύγει από τη Ρωσία λόγω του αυξανόμενου αντισημιτισμού. Αναδείχτηκε σε μεγάλη προσωπικότητα του χώρου στη Γερμανία με πολλές σχεδιάσεις και εφευρέσεις μεταξύ αυτών πολλές για το γερμανικό στρατό στον πρώτο παγκόσμιο, την μικρή κινηματογραφική Kinamo των 35mm και αργότερα τη φωτογραφική Contax που ήταν ανώτερη της Leica.

To 1933 τον μάζεψαν οι ναζί, αλλά κατόπιν πιέσεων απελευθερώθηκε σύντομα, για να βρεθεί αρχικά στη Γαλλία και λίγο αργότερα στην Παλαιστίνη. Φυσικά στη Γερμανία “ξεχάστηκε” και κανείς πια δεν ανέφερε το όνομά του όσα και αν είχε προσφέρει στο παρελθόν.

Πίσω πάλι στο 1910, η ιστορία ως προς ένα σημείο - ορόσημο στον τομέα της φωτογραφίας ίσως να είχε γραφτεί διαφορετικά, αν ο Mengel είχε δει με άλλο μάτι την επίσκεψη ενός νεαρού στο γραφείο του.

Megel το παιδοβούβαλο

Ο ασθματικός και μικροκαμωμένος νεαρός προϊστάμενος της Carl Zeiss που προσέγγισε τον θηριώδη και με σιδερένια πυγμή διευθυντή της ICA, του παρουσίασε την κάμερα στην οποία δούλευε καιρό και χρησιμοποιούσε ο ίδιος.

Ο Mengel δεν ενθουσιάστηκε καθόλου και τον έστειλε στον αγύριστο. Έτσι ο συνεσταλμένος ασθματικός νεαρός (που για αυτό τον λόγο προφανώς προσπαθούσε να μειώσει των όγκο του φωτογραφικού εξοπλισμού που χρησιμοποιούσε ως χομπίστας) Oskar Barnack, πήρε την εφεύρεσή του υπό μάλης και σύντομα βρήκε αυτιά πρόθημα να των ακούσουν στην Leitz…και τα υπόλοιπα είναι η ιστορία της Leica.

Βarnack 1914 αφού είχε γλυτώσει από τον γίγαντα.

Παρά τον πρώτο παγκόσμιο και το μπλοκάρισμα των εξαγωγών η ICA αλλά και άλλες εταιρίες του χώρου στη Γερμανία συνέχυσαν να ευδοκιμούν τηρουμένων των αναλογιών και της κατάστασης.

Άγνωστο παραμένει από ποιους ακριβώς προμηθευόταν τους φακούς της μια και η ICA ποτέ δεν κατασκεύασε οπτικά. Σε πολλές περιπτώσεις οι ακριβότερες φωτογραφικές της εξοπλίζονταν με φακούς της Zeiss, αλλά κανείς δεν ξέρει να πει με σιγουριά ποιών κατασκευαστών ήταν οι φακοί με το δικό της όνομα. Πολλοί οι υποψήφιοι πατέρες, και επίσης είναι πιθανό στην εταιρία να γινόταν συναρμολόγηση μόνο οπτικών από τρίτους κατασκευαστές.

Για την αρίθμηση των φωτογραφικών μηχανών της, η εταιρία χρησιμοποιούσε ένα γράμμα πριν από μία σειρά ψηφίων. Ξεκινώντας από το “A” και προχωρώντας στο “B” κτλ για κάθε 100.000 μονάδες. Το ίδιο σύστημα υιοθέτησε και συνέχισε αργότερα η Zeiss Ikon από το γράμμα L το 1926. Αυτό μας λέει πως παρήχθησαν περίπου 1.100.000 φωτογραφικές σε διάστημα 17 χρόνων. Σίγουρα η παραγωγή δεν θα ήταν ισόποση κάθε χρόνια και ειδικά κατά τον πρώτο παγκόσμιο. Όμως χονδρικά αν υπολογίσουμε 65.000 μηχανές τον χρόνο μπορούμε με αρκετά καλή ακρίβεια να χρονολογήσουμε μια φωτογραφική της εταιρίας.

Χρονολόγηση με μεγάλη ακρίβεια μπορεί να γίνει στης φωτογραφικές που φέρουν φακούς της Carl Zeiss και κλείστρα της F. Deckel (αν δεν έχουν αλλαχθεί κάποια στιγμή στο παρελθόν). Ωστόσο μια γρήγορη έρευνα δείχνει πως σταθερά, κλείστρα της παραπάνω εταιρίας έχουν παλαιότερους αριθμούς σειράς σε σχέση με τους φακούς της Zeiss που φέρουν. Αυτό πιστοποιεί κατά κάποιο τρόπο τα γραφόμενα για τη μαζική παραγωγή και στοκάρισμα αυτών.

Τελικά το 1926 ήρθε ο καιρός να επαναπροσδιοριστούν τα πράγματα. Και πάλι οι μεγάλες εταιρίες του χώρου άρχισαν διαπραγματεύσεις για την δημιουργία ενός νέου συνασπισμού. Στο τραπέζι ξαναβρέθηκε ο κύριος Ernemann που υποψιάζομαι δεν είχε ξεχάσει ακόμη τι είχε συμβεί σχεδόν 20 χρόνια πριν, αλλά τελικά δέχτηκε να συμμετάσχει στη δημιουργία της Ζeiss Ikon μαζί με τους ΙCA, Goerz και Contessa Nettel.

Η μεγάλη φωτογραφική (πλάκες 9x12) Τoska 215 προϋπήρχε στον κατάλογο της Huttig. Σχετικά σπάνια, δεν είναι από τα 2-3 μοντέλα που βρίσκει κανείς με το πρώτο ψάξιμο.

Το σώμα είναι μάλλον από αλουμίνιο και η επένδυση από γνήσιο δέρμα. Όπως και όλα τα μοντέλα ουσιαστικά, μπορεί να βρεθεί με πολλούς συνδυασμούς φακών- κλείστρων.

Έχει αρκετές δυνατότητες και μηχανισμούς που την τοποθετούν στην ανώτερη κατηγορία. Δεν έχει φακό Zeiss αλλά ένα συμμετρικό «ίδιας ετικέτας» που είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και σαν tele αφαιρώντας τα εμπρός στοιχεία. Για αυτό υπάρχει και δεύτερη ένδειξη για το «άπειρο» στη ράγα εστίασης.

Για φωτογραφικές του είδους δεν ήταν σπάνιο να υπάρχει δυνατότητα κινήσεων του φακού που χρησίμευαν κυρίως στην αρχιτεκτονική φωτογραφία, αλλά αυτές συνήθως ήταν οι λεγόμενες εις στην αγγλικήν “Rise and Fall” και “Shift”. (πάνω-κάτω και αριστερά-δεξιά». Η συγκεκριμένη διαθέτει και κάποιες περιορισμένες δυνατότητες “Τilt” όπως φαίνεται και στις φώτο.

Το Compound κλείστρο (1sec-1/200, B,T) της F. Deckel (και σε αυτή την εταιρία είχε χέρι η Zeiss) είναι πνευματικό, και ο μικρός κύλινδρος με το έμβολο εσωτερικά, ρυθμίζουν την καθυστέρηση κατά τη λειτουργία, καθώς ο αέρας περνά από τη μία πλευρά του κυλίνδρου στην άλλη.

Δεν έχει κανενός είδους γρανάζι και ήταν η κορυφή για την εποχή του. Είναι λίγο ευαίσθητο στη ρύθμιση αλλά όταν θα δουλέψει όπως πρέπει είναι το γλυκύτερο όλων, ακόμη και μετά από …100 χρόνια χρήσης.

Κατασκευαζόταν σε 5 μεγέθη και τα 2 μικρότερα αντικαταστάθηκαν σταδιακά από τα κλείστρα Compur (μηχανικά) μετά το 1912. Τα μεγαλύτερα μεγέθη που προοριζόταν για φωτογραφία μεγάλου φορμά συνέχισαν να κατασκευάζονται περίπου μέχρι το 1970 και πάρα πολλοί είναι αυτοί που τα χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα.

Για τη χρονολόγηση της συγκεκριμένης αν και δεν φέρει φακό της Zeiss που θα βοηθούσε πολύ σε αυτή τη κατεύθυνση, ο εξοπλισμός της με αυτού του είδους το κλείστρο και όχι με νεότερο, την τοποθετεί αρχικά κάπου μεταξύ του 1909 και 1915 χονδρικά.

Το ίδιο το κλείστρο κατασκευάστηκε περί το 1911-12. Αν ακολουθήσουμε και την παραδοχή για 65.000 φωτογραφικές το χρόνο που αναφέρθηκε παραπάνω, αυτή με αριθμό σειράς D16501 θα πρέπει να βγήκε από το εργοστάσιο κάπου στο 1913-14.(δλδ 316.500/65.000=περίπου 5 χρόνια) 

Δείχνει πως έχει χρησιμοποιηθεί πολύ αλλά αυτό τις δίνει και παραπάνω παράσημα…J. Η φυσούνα είναι σε αρκετά καλή κατάσταση χωρίς pinholes αλλά με δύο πολύ καλοφτιαγμένα μπαλώματα που ποιος ξέρει πότε έγιναν και έχει ένα μικρό σχίσιμο από απρόσεκτη αναδίπλωση του σκοπεύτρου, όμως βαρέθηκα να ασχοληθώ σοβαρά μαζί της. Πάντως της έκανα εντατική θεραπεία με Baby oil…

Εξαιρετικά περίεργο είναι πως ο φακός (“Maximar” 1:5.4 / 13.5cm-Μaximar υπήρχε και μοντέλο φωτογραφικής) δεν είχε κανενός είδους θόλωμα και είναι σίγουρο πως δεν έχει ανοιχθεί ποτέ, γιατί είναι από τις λίγες περιπτώσεις που αυτό είναι αδύνατον εκ κατασκευής χωρίς να διαλύσεις τα πάντα. 

Παρόλα αυτά όπως φαίνεται και στην παρακάτω φώτο δε τη γλύτωσε από τους μύκητες που μπορούν να φυτρώσουν παντού…Αυτή η κατηγορία μυκήτων που σχηματίζει λεπτές ίνες σαν ιστό αράχνης σύμφωνα με τη πολύ μικρή μου εμπειρία μπορούν να καθαριστούν εντελώς χωρίς να αφήσουν την παραμικρή διάβρωση, σε αντίθεση με άλλους που τα…απόβλητά τους είναι σαφώς τοξικά.

Η μικρή στατιστική μου επίσης λέει, πως τέτοιοι μύκητες, -από τους «καλούς»-, βρίσκονται συνήθως σε οπτικά που πέρασαν τη ζωή τους στο βορά. Εδώ στο νότο βλέπω να ευδοκιμούν οι κακοί… Πάντως παρακάτω μία ένδειξη του τι μπορεί να κάνει ακόμη και με τόσες «αράχνες» μέσα και χωρίς να έχει καθαρισθεί ποτέ εδώ και 100 χρόνια...

Με περίπου 1200γρ βάρος δεν τη λέω και ελαφριά και κλειστή έχει διαστάσεις περίπου 16x12x4.5cm.

Λεπτομέρεια η ταλαιπωρημένη θήκη εποχής τρίτου κατασκευαστή, με την εσωτερική επένδυση σε χρώμα…γραφείου τελετών που ήταν της μοδός τις πρώτες δύο-τρεις δεκαετίες του 20ου αιώνα. Τη δεκαετία του 30 το trend στις εσωτερικές επενδύσεις άλλαξε σε κόκκινο-μπορντό και οι καφέ θήκες ειδικά στη Γερμανία άλλαξαν…καφέ σε καφέ κάπως διαφορετικής απόχρωσης…Την ίδια ώρα στην Αμερική είχαν κάτι σε καφέ-μπορντό.

Η -μικρή στο μάτι μεγάλη σε αρνητικό (6x6)- Icarette ήταν νέα σειρά και κυκλοφόρησε σε διάφορα μοντέλα αλλά σε δύο βασικές κατηγορίες:
Την οριζόντια όπως τη συγκεκριμένη που ήταν αποκλειστικά 6x6 και τις κατακόρυφες σε διάφορα φορμά. Πολλά μοντέλα είχαν τη δυνατότητα να δέχονται και φωτογραφικές πλάκες εκτός από φιλμ πράγμα που καθόριζε η πλάτη τους.

Το απλό κλείστρο της συγκεκριμένης (25-50-100-Β-Τ) είναι κάτι σαν καμουφλαρισμένο Vario που είχαμε δει στο προηγούμενο με τον κύριο Zeh, και δεν είναι απίθανο να υπάρχουν “υπόγειες” διαδρομές με τη Gauthier, καθώς η μακροδάκτυλη Zeiss, σιωπηρά ή φανερά είχε και εκεί τα συμφέροντά της. Για το χειρισμό του διαφράγματος πάντως χρειάζονται δάχτυλα…ταχυδακτυλουργού ή κομψής και εύθραυστης δεσποινίδος. Δάχτυλα-λουκάνικα από τα πολλά...λουκάνικα δεν θα κάνουν δουλειά.

Ο φακός είναι και αυτός από τις χαμηλότερες κατηγορίες αγνώστου πατρός (Helios 1:8 F=7.5cm). Μετά από 8 μέρες που τελικά κατάφερα να τον ξεβιδώσω… είδα πως είναι 3 στοιχείων σε 3 ομάδες. Το όλο σύστημα έχει και μικρή δυνατότητα “shift” κίνησης.

Το σασί είναι και αυτό μάλλον από αλουμίνιο με  επένδυση από μαλακό γνήσιο δέρμα.

Αυτή και αν έχει γράψει χιλιόμετρα σε τσέπες όπως είναι εμφανές από τη φθορά του δέρματος και των εξαρτημάτων της, όπως και οι περισσότερες αδελφές της που έχω δει στον ιστό. Πράγμα που πάει να πει πως ήταν όντως φορητές και αξιόπιστες. Ίσως  οι μικρές Icarette να ήταν η αντιπρόταση της ICA στις ιδέες του Βarnack για μια πραγματικά φορητή μηχανή, και θα πρέπει να περιμένουμε ότι πολλές έχουν επισκεφτεί και τα μέτωπα του πρώτου παγκοσμίου.

Το φιλμ ως μέσο είναι ακριβώς ίδιο με το γνωστό μας 120 αλλά τα καρούλια είναι διαφορετικά μια και κάποτε υπήρχε ένα φορμά που το έλεγαν 117. Με μικρή ταλαιπωρία πάντως είναι δυνατό να φορτώσεις μια τέτοια μηχανή με φιλμ.

O αριθμός F 4421 σύμφωνα με τον παραπάνω αυτοσχέδιο τύπο παραπέμπει πιθανά στο 1915-16. Και παρακάτω ένα δείγμα που ελήφθει με τον απλό φακό της.

Η μικρούλα ζυγίζει 400κάτι γραμμάρια και έχει διαστάσεις περίπου 12x7x3cm. Η σειρά συνεχίστηκε αργότερα και από τη Zeiss Ikon.

Υ.Γ. Οι αποτυχημένη φωτογράφηση έγινε εξολοκλήρου με τον φακό της Νettar (όλες σε f8) που είχαμε δει παλιότερα. Σαφώς μπορεί και καλύτερα…